فضا

چکیده

فضا در معماری برگرفته از مجلات معماری را هنر ساختن فضا معرفی می‌کند. از فضا به عنوان بحث اصلی معماری:” فضا بغرنج‌ترین جنبه معماری و لکن عصاره آن است و سرمنزلی است که معماری باید به سوی آن حرکت کند “ . مهم‌ترین ویژگی معماری مدرن پس از به ارمغان آوردن آهن و شیشه و تحولات سخت افزاری – به یمن شیوه‌های تازه بصری که امپرسیونیست ها و کوبیست ها منادی آن بودند – کشف جدید از مفهوم فضاست  عنوان کیفیتی مثبت در کنار مثلث ویتریوویوس قوام تازهای را از معماری مدرن

---

در مباحث مربوط به معماری غالباً فضا به عنوان جسمی سیال و اثیری تعریف شده است که مثل چیزی شبیه ژله در هر ظرفی شکل میگیرد.بر اساس این دیدگاه فضا هویت ثابتی نداشته و هستی آن وابسته به توده ای است که آن را احاطه کرده است.شاید به همین دلیل باشد که تاکنون هیچ تعریف دقیقی از فضا ارایه نشده است.

در عین حال چیزی که از این بحث ها استنباط می‌شود آن است که معماری دست کم از دو پدیده ی متفاوت شکل می‌گیرد:

۱) جا بجایی فیزیکی ماده در فضا

۲) حضور انسان

تغییر شکل و تحول در معماری همواره وابسته به تغییراتی در شرایط و خصوصیات هر یک از دو عامل فوق می‌باشد.

اینطور می‌توان گفت که هر اثر معماری روایت تازه‌ای از فضاست .همان طور که هر رمان روایت تازه‌ای از   زندگی و هر شعر روایت تازه‌ای از عشق است.کاری که معماری به واسطه‌ی یک سطح مادی انجام می‌دهد گزینش بخشی از فضای وجودی بیکران و تعریف مجدد آن است.فضا چیزی است که وجود دارد و معماری تنها آن‌را در یک شیوه‌ی استعاری بیان می‌کند.این تعریف مجدد همواره تکرار می‌شود و تاریخ معماری را می‌سازد.

فضا چیزی نیست که بتوان آن‌را تسخیر کرد .فضا فرار است و هر گاه بخواهی آن‌را به چنگ آوری در می‌رود . فضا را باید به حال خود رها کرد .معماری هیچ گاه در پی تسخیر فضا نبوده است  بلکه همواره آزادی فضا مورد نظر معماران بوده است.

فضای بیکران وجود با حواس انسانی قابل درک نیست .معماران برای درک آن مجبور به استفاده از توده ای مادی هستند که قسمتی از فضا را جدا کرده و آن را در اختیار حواس انسانی قرار دهند .اما این جدایی باعث قطع ارتباط با فضای اصلی و بنیادی شده و ارتباط با آن میسر نخواهد شد. بنا بر این سعی در ارتباط  مجدد این دو می‌کنند به طوری که  در سراسر تاریخ معماری شاهد تلاش بی وقفه برای پیوند هر چه بیشتر دو بخش تفکیک شده‌ی درون و بیرون هستیم .

بدین‎ترتیب در تعریف فضا با دو مفهوم پایه‌ای سروکار داریم: فضا و عناصر تعریف‎ فضا، به عنوان مثال اگر جعبه‌ای را در نظر بگیریم، حجم خالی درون آن، فضا و دیواره‌های جعبه، عناصر تعریف‎کننده فضا محسوب می‌شوند. فضا قابل لمس نیست، ولی عناصر تعریف‎کننده و محدودکننده آن قابل لمس، اندازه‎گیری، معرفی و ترکیب با یکدیگر هستند. در حقیقت فضا از طریق عناصر محدودکننده آن قابل شناسایی است و کیفیت و شخصیت آن تابع عناصر متشکله آن و چگونگی ارتباط و نظم حاکم بین این عناصر می‎باشد. به بیان دیگر، فرم، کیفیت و نحوه ارتباط عناصر تعریف‎کننده فضاست که شخصیت یک فضا را می‌سازد و به آن شکل، بعد و مقیاس می‌بخشد و برای ما قابل درک می‌کند‎.

عناصر هندسی تشکیل‎دهنده فرم یعنی نقطه، خط، صفحه و حجم می‎در مقیاس معماری، این عناصر به ستون‎ کف‎ها، دیوارها و سقف‎ها تبدیل پی‎شوند. بدین‎ترتیب، فضای داخلی معماری به وسیله محدوده‌ای که دارای عناصر افقی نظیر کف و سقف و عناصر عمودی نظیر ستون‎ها و دیوار‌ها می‌باشد، مشخص می‌گردد. به بیان دیگر، ستون‎ها، کف‎ها، دیوارها و سقف‎ها عناصر تعریف‎کننده فضای معماری هستند که در کنار یکدیگر قرار می‎گیرند و با هم ترکیب می‎شوند تا به بنا شکل ‎دهند، حدود مرز فیزیکی بنا را مشخص ‎و درون و بیرون آن را از یکدیگر جدا کنند و مرزهای فضای داخلی بنا را مشخص ‎و آن را از فضاهای داخلی اطراف و فضای خارج آن متمایز ‎سازند. «چارلز مور»، معمار آمریکایی، در این‎ خصوص می‌گوید: «وقتی از یک کف و یک سقف و چهار دیوار، یک اطاق ساخته می‌شود، در کنار این شش عنصر، عنصر هفتمی هم وجود دارد که فضا است و این عنصر اثری بیش از عناصر فیزیکی دارد که فضا توسط آنان ساخته شده است.» روی این اصل، فضای معماری با ترکیب مناسب دیوارها، ستون‎ها، کف‎ها و سقف‎ها به هویت و کیفیت مورد نظر دست می‎یابد و محیطی مأنوس، مفید و قابل استفاده، زیبا و خوش‎آیند، و امن و مستحکم برای انجام کلیه فعالیت‎های زندگی در شرایط مختلف، فراهم می‌کند ‎آورد. ‎ ، کف‎ و سقف‎ فرم و طرح اصلی فضاهای داخلی آن .