معماری اسلامی2-بخش دوم

یگان‌های اندازه گیری سنتی:

روش‌های و مقیاس های اندازه گری درازا در دنیای باستان گوناگون بوده و از جایی به جای دگر تفاوت می‌کرده گمان بر این است که اندازه گیری درازا پیشینه‌ای بیش از سایر اندازه گیری‌ها داشته باشد.اندازه گیری وزن هم‌زمان با پیدایش ترازو و گاه شماری از آن زمان شروع شد.نیاز به مقیاس های اندازه گیری درازا در چند زمینه زیر بوده است.

1-ساخت ساختمان‌ها و راه‌های و کارهای معماری

2-کشاورزی و برنامه ریزی برای کشت و کار و آشکار سازی مرز بین زمین‌های کشاورزی

3-داد و ستدهای بازرگانی برای روشن ساختن اندازه ،درازا و پهنا و بلندی کالا.

سنجه یا مقیاس های اندازه گیری درازا بر اساس اندام‌های تن آدمی بدست می‌آمده و هنوز هم از آن بهره گیری می‌شود.

از نام‌آورترین یکان‌های اندازه گیری گز بوده که چند اندازه مختلف داشته:گز شرعی یا گز بازاری که برابر با ارش بوده و دیگر گز شاهگان که برابر یک متر بوده.

گز-مو-بهر-گره-انگشت-مشت-وجب-گام-ارش=جزء واحدهای اندازه گیری بوده است که گز شمال 106.66سانتی متر-گره 6.66سانتی متر-ارش53.33سانتی متر بوده است.

پیمون و پیمون بندی:

اندازه‌ی پایداری است که بنیاد اندازه‌های دار ازی بخش‌ها و اندام‌های ساختمان و هر فضا می‌شود.از پیمون در معماری ایران و جهان در گذشته‌های دور بهره گیری می‌شده و با آن همه اندازه گیری‌ها را هماهنگ می‌کردند.بهره گیری از آن به انگیزه‌های زیر بوده است.

1-کاهش گوناگونی اندازه‌ها

2-آسانی در چیدن و ساختن بدون اینکه نیازی به در آوردن اندازه‌ها و همساز کردن اندام‌ها باهم باشد.پیمون بندی زمانی بدست می‌آید که همه بخش‌ها و اندام‌های یک ساختمان مضرب یا کسری از یک اندازه باشد.که این انداز راپیمون می‌نامند؛بهره گیری از پیمون پیشینه‌ای کهن دارد .در روزگاران کهن این روش شناخته شده بوده و نه تنها برای هماهنگ کردن اندام ه که برای پدید آوردن زیبایی و تناسب نیز به کار می‌رفته؛یونانی‌ها و رومیان باستان ،ستون‌ها یا قطر ستون را در بیندای 3/1از زمین برای پیمون می‌کردند و دیگر اندازه‌ها بر اساس آن بدست میامده و بخش‌های کوچک‌تر آن را پارتی میناند.در ژاپن از پیمون به نام شاه کو بهره گیری می‌کردند که از چین گرفته شده و نزدیک به یک گام یا فوت می‌باشد؛پیمون دیگر آن‌ها کمپ بوده سامن دهی شبکه‌ای بر پایه کمپ نخست بر پایه‌ی اندازه‌ی حسی رهایی به نام تا تامی بوده که در ژاپن همچون کفپوش به کار رفته و هر تا تامی به اندازه دو آدم نشسته یا یک آدم خوابیده بوده است.

در ایران پیمون بر پایه‌ی پهنای درگاه بوده که در اتاق‌های چند دربی روبه میان سار باز می‌شده؛پیروی از پیمون هرگونه نگرانی معماران را در باره نازیبایی یا نا استواری ساختمان از بین می‌برده است.بهره گیری از پیمون در ایران جدایی از دیگران بوده مثلاً در ژاپن برای ساماندهی کف فضا استفاده‌ی شده ولی در معماری از پیمون هم در کف و هم در بنا به طور کلی در حجم ساختمان بهره گیری می‌شده. در ساختمان‌های سنتی حجم‌هایی یافت می‌شده که در ساختمان تکرار شده مانند تاق و چشمه‌هایی که در یک شبستان ستون دار یا راسته بازار استفاده می‌شد.در ایران بیشتر ساختمان بر پایه 2 سامانه پیموندار یکی کوچک و بزرگ ساخته می‌شدند که هر دو اندازه پایه پهنای در گاه بوده ساختمان‌های کوچک با پیمون کوچک و بزرگ با بزرگ ساخته می‌شده اند .